Zavod za geološka istraživanja je osnovan 31. avgusta 1945. godine, a taj datum istovremeno označava početak organizovanog i sistematskog geološkog istraživanja i ispitivanja u Crnoj Gori, posebno u oblasti proučavanja razvoja, sastava i strukturne građe zemljine kore, istraživanja rezervi mineralnih sirovina, kao i hidrogeoloških, inženjersko-geoloških i inženjersko-seizmoloških ispitivanja.
ISTORIJAT
Prvi pomeni o traganju za rudama, a samim tim i o geološkim istraživanjima u Crnoj Gori, datiraju od 1779. godine, kada su zvanični predstavnici Crne Gore zatražili od austrijskog dvora da u Crnu Goru pošalje stručnjake za istraživanje i korišćenje rudnog blaga. Od tada do osnivanja prve naučno-istraživačke geološke institucije, prošlo je 165 godina.
Geološka istraživanja terena Crne Gore su nastavljena poslije I svetskog rata, a posebno u periodu od 1931-1941 godine, kada su u istraživanjima učestovali i prvi crnogorski geolozi, a najznačajniji događaj za taj period predstavlja rad i istraživanje Zarije Bešića, koji je rezultate svojih prvih istraživanja, o geološkoj gradji i tektonici Sinjajevine, Mljetička, Lole, Javorja i Bijele, objavio u Beogradu, 1933. godine. Za vrijeme Drugog svjetskog rata u Crnoj Gori su vršena geološka istraživanja u manjem obimu.
Događaji od posebnog značaja za razvoj geologije u Crnoj Gori su: formiranje Crnogorskog geološkog društva (1953.), publikovanje prvog posebnog izdanja iz oblasti geologije u Crnoj Gori ”Geologija sjeverozapadne Crne Gore” (Cetinje, 1953.), autora Zarije Bešića, publikovanje prve stalne publikacije iz oblasti geologije u Crnoj Gori ”Geološki glasnik”, Knjiga I, (Cetinje, 1956.), itd.
Sjedište Republičkog geološkog zavoda, odmah poslije njegovog osnivanja, bilo je na Cetinju, koje je tada bilo administrativni i politički centar Republike. Usljed nepovoljnih prilika za njegov rad i razvoj, Zavod je 1949. godine preseljen u Prčanj, a potom u Nikšić. Najzad, 1950. godine, Zavod je premješten u Podgoricu (Titograd), gdje se i danas nalazi.
U periodu od osnivanja 31. avgusta 1945 g. do danas, Zavod je u skladu sa brojnim društveno-ekonomskim, političkim i zakonskim promjenama, više puta mijenjao status i unutrašnju organizaciju. U početku, Zavod je bio ustanova od opšte-državnog značaja i nalazio se pod upravom Ministarstva rudarstva FNR Jugoslavije i Savezne uprave za geološka istraživanja, zatim je prešao u nadležnost Vlade NR Crne Gore sa statusom naučne ustanove, u okviru koje su formirane specijalističke organizacione jedinice, poslije čega je uslijedilo: samoupravno organizovanje Zavoda, uvođenje privremenih mjera-prinudne uprave, formiranje društvenog preduzeća i na kraju, osnivanje Zavoda kao javne ustanove – državne institucije.
U početku, u Zavodu su radila dva geologa, a danas Zavod ima 52 zaposlena: 20 geologa različitih specijalnosti, 1 inženjera hemije, 6 geoloških i hemijskih tehničara, 2 pravnika, 2 ekonomista, 5 geobušača i 16 zaposlenih iz ostalih struka.
DJELATNOST
Zadatak Zavoda je da realizuje programe i projekte geoloških istraživanja od interesa za Crnu Goru, koje donosi Ministarstvo kapitalnih investicija, a finansiraju se iz Budžeta Crne Gore i da dio prihoda ostvaruje na tržištu kroz izradu i realizaciju projekata iz različitih oblasti primijenjene geologije.
Zavod je organizovan u četiri sektora čija djelatnost obuhvata širok spektar istraživanja u domenu fundametalnih i primjenjenih geoloških istraživanja: Sektor za regionalnu geologiju, mineralne sirovine i koncesije za mineralne sirovine, Sektor za hidrogeologiju, inženjersku geologiju i koncesije za vode, Sektor za rudarske radove i istražno bušenje i Sektor za opšte, pravne i računovodstveno-finansijske poslove.
Programi geoloških istraživanja na državnom nivou čine sastavni dio Programa rada Geološkog zavoda i obuhvataju makroprojekte i studije višegodišnjeg karaktera, uglavnom vezane za geološka istraživanja i ispitivanja većih područja, regiona ili cjelokupne teritorije Crne Gore. Drugi dio Programa rada Zavoda čine geološka istraživanja koja su usmjerena ka rješavanju aktuelnih potreba i problema u privredi, a koja finansiraju zainteresovani investitori. Projekti, studije i teme od interesa za Državu su iz sledećih oblasti: osnovna geološka istraživanja (opšta i tematska), osnovna i detaljna geološka istraživanja mineralnih sirovina van eksploatacionih polja, izrada kompleksnih geoloških podloga i elaborata za davanje koncesija za istraživanje i eksploataciju mineralnih sirovina i podzemnih voda, geoekološka istraživanja, Izdavačka djelatnost i razvojni projekti i međunarodna saradnja.
Aktivnosti na geološkim istraživanjima za potrebe privrednih subjekata obuhvataju projekte, studije i elaborate koje finansiraju zainteresovani investitori u sledećim oblastima: geološka istraživanja mineralnih sirovina i podzemnih voda, Inženjersko-geološka i geomehanička istraživanja za potrebe izgradnje objekata, istražna bušenja za vodosnabdijevanje i druge privredne potrebe i vještačenja, ekspertize i stručne revizije.
ORGANIZACIJA
Zavod je institucija od posebnog javnog interesa čiji rezultati istraživanja služe kao osnova za privredni razvoj Crne Gore. Zavod je organizovao svoj rad i aktivnosti u okviru tri sektora, odnosno organizacione cjeline:
- Sektor za regionalnu geologiju, mineralne sirovine i koncesije za mineralne sirovine,
- Sektor za inženjersku geologiju hidrogeologiju, geotehniku i koncesije za vode,
- Sektor za pravne, opšte i računovodstveno-finansijske poslove
U 2018. godini poslove iz djelatnosti Zavoda obavlja 47 zaposlenih, od kojih je 26, odnosno 55 % sa visokom stučnom spremom (od čega tri doktora nauka i jedan magistar) i 21 ili 45% sa srednjom stručnom spremom.